شاخصی برای جوان‌گرایی دولت‌ها

پایگاه تحلیلی مصداق/ برای آن‌که بتوان به پاسخی دقیق در نگاه رهبر معظم انقلاب نسبت به جوان سازی دولت دست پیدا کرد، ابتدا می بایست محل سوال دقیق مشخص شود. آنچه به عنوان یکی سوالات اصلی حول محور بحث می بایست مورد پرداخت قرار گیرد، ملاک جوان یا پیر بودن یک دولت است. آیا سن و سال ملاک جوان سازی یا پیربودن یک دولت محسوب می شود؟ یا آنکه ملاک های دیگری لازمه جوان سازی دولت هاست؟

بعد از تبدیل گفتمان جوان سازی به یک گفتمان و مطالبه عمومی به خصوص در میان نسل جوان، رهبر معظم انقلاب در واکنش برخی انتقادات از ناکارآمد دانستن کارگزاران مسن، در چه سخنرانی به رابطه میان سن و جوان سازی اشاره داشتند. در دیدار معروف با دانشجویان مورخ ۱۳۹۸/۰۳/۰۱ در پاسخ به اظهارات دانشجویی اینگونه بیان داشتند: «جوان هم که میگویم، لزوماً‌ مراد من جوان بیست‌ودوساله و بیست‌وپنج‌ساله نیست؛ البتّه از جوانهای بیست‌ودوساله و بیست‌وپنج‌ساله خیلی کار برمی‌آید؛ واقعاً این‌ جوری است که این خواهر عزیزمان گفت، که بیست‌ساله‌ها را با شصت‌ساله‌ها مقایسه کرد که شماها هم همه برایش کف زدید؛ بنده بیست‌ساله و بیست‌وپنج‌ساله را [هم میگویم]؛ منتها وقتی من میگویم جوان، منظورم صرفاً‌ جوان دهه‌ی بیستی نیست؛ نه، سی‌ساله،‌ سی‌وپنج‌ساله، چهل‌ساله، اینها هم جوانند، یعنی اینها هم میتوانند در همین عرصه نقش‌آفرینی کنند،‌ میتوانند کار کنند؛ اینها هستند که اگر متعهّد باشند میتوانند در نظام مدیریّت کشور یک تحوّل عظیمی را به وجود بیاورند.» یک سال بعد و بازهم در دیدار با تشکل های دانشجویی، تنها چند ماه پس از شهادت سردار پرافتخار اسلام، حاج قاسم سلیمانی، این شهید والا مقام را به عنوان نمادی از کارگزار جوان اما دارای سن و سال معرفی نمودند: «بعضی‌ها تا سنین بالا هم به یک معنا جوانند؛ حالا همین شهید عزیزی که شما از او اسم بردید -شهید سلیمانی، و بنده شب و روز به یاد او هستم- شصت و چند سال سنّش بود، ایشان که خیلی جوان نبود؛ اگر دَه سال دیگر هم زنده میماند و بنده زنده میماندم و بنا بود که من مشخّص بکنم، او را در همین جا نگه میداشتم، یعنی کنار نمیگذاشتم او را که جوان هم نبود. بنابراین بعضی اوقات افرادی که در سنین جوانی هم نیستند، کارهای جوانانه‌ی خوبی را میتوانند انجام بدهند.»۱۳۹۹/۰۲/۲۸

بنابراین شاید دیگر بتوان به راحتی سوال اول را اینگونه پاسخ داد که رهبر معظم انقلاب که خود پرچمدار جوان گرایی و جوان سازی دولت و حاکمیت در گام دوم انقلاب هستند، سن را حداقل تنها ملاک کافی برای تحقق این امر نمی دانند. بنابراین می بایست برای باز شدن گره و دوگان میان جوان گرایی و تجربه مداری به سراغ سوال دوم رفت. که چه ملاک و شاخص هایی یک دولت را جوان و یک دولت را پیر می کند؟

یکی از مسیرهایی که می توان برای پاسخ به این سوال طی کرد، ورود به دریچه سیره اهل بیت علیهم السلام به خصوص سیره حکومتی و انتصاباتی آن هاست. دوره قریب به پنج سال حکومت علوی همواره به عنوان منشوری هدایتگر برای نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب گردیده. با بررسی سیره حکومتی حضرت امیرالمومنین، چه در انتصابات کارگزاران مدیریتی و چه در انتصابات فرماندهان نظامی، این برداشت حاصل نمی شود که جوان گرایی یا پیرگرایی سنی در روند عزل و نصب ایشان اطلاق داشته است. اما اگر سه معیار کارآمدی، ایمان و تقوا و وفاداری به حاکمیت مورد توجه و تمرکز قرار بگیرد، می توان الگویی ثابت و مشخص را در انتصابات ایشان برداشت نمود. رهبر معظم انقلاب هم در دیدار با دانشجویان نسبت به دولت جوان متعهد حزب اللهی اینگونه توصیف می فرمایند که: «من البتّه -همچنان که قبلاً هم در سال گذشته تأکید کردم و مکرّر هم گفته‌ام- به دولت جوان و حزب‌اللهی معتقدم و به آن امیدوارم و البتّه دولت جوان صرفاً به معنای این نیست که باید یک رئیس دولت جوان، آن هم مثلاً جوان به معنای ۳۲ ساله داشته باشد؛ نه، دولت جوان، [یعنی] یک دولت سرِ  پا و بانشاط و آماده‌ای که در سنینی باشد که بتواند تلاش کند و کار بکند و خسته و از کارافتاده نباشد؛ منظور این است.»۱۳۹۹/۰۲/۲۸

فرآیند ورود جوانان به عرصه های مدیریتی کشور

حال که تا اینجا به شاخص هایی چه در مطالعات سیره و چه در مطالعات اندیشه رهبری به عنوان شاخصی برای جوان بودن دولت ها به دست آمده، ممکن است نوشتار حاضر مورد نقد و سوال واقع شود که اگر چنانچه کارآمدی و شاخص های مشابه آن ملاک جوان گرایی است، دیگر چرا عبارت جوان و میدان آوردن این نسل در عرصه های مدیریتی توسط رهبرمعظم انقلاب طرح گردیده است؟

قبل از یافتن پاسخ این سوال، باید این تذکر مورد توجه قرار گیرد که اساساً سن به عنوان ملاک اصلی از دایره خارج شد تا گفته شود دولت جوان امری صفر یا یکی نیست. بدین معنا که دولتی می توان جوان باشد اما در بدنه عالی یا میانی آن افراد با تجربه و کارآزموده میدان های مدیریتی حضور داشته باشند. و البته بالعکس

چه بسا اگر فرهنگ جانشین پروری در نظام مدیریتی به عنوان یک حق و تکلیف برای مدیران بالادستی نهادینه شود، با اطمینان خاطر می توان جوان سازی را در پست های مدیریت میانی کشور کلید زد تا زمینه در آینده نه چندان دور، جامعه شاهد حضور عناصری در پست های مدیریت عالی نظام باشند که هم جوان بوده و هم از کارآموزدگی لازم برخوردار شدند. رهبر معظم انقلاب در اولین دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیات دولت سیزدهم نیز به امر جوان سازی دولت به میدان کشیدن جوان به عرصه های مدیریت میانی اشاره نموده و دو فایده را بر این امر مترتب دانستند: «یکی از کارهای مهم در دولت، جوان‌سازی دولت است؛ شما در بدنه‌ی دولت و مدیریّت میانی از جوانهای زبده که الحمدللّه کم نداریم، هر چه میخواهید استفاده کنید؛این کار، هم احساس انسداد را در کشور از بین میبرد و وقتی که جوانها ببینند میتوانند وارد میدان کار بشوند و حرکت کنند و تصمیم‌گیری کنند، در کشور احساس انسداد به وجود نمی‌آید، هم شما یک ذخیره‌ی ارزشمندی برای آینده برای مدیران ارشد کارکشته و مجرّب دارید فراهم میکنید. این جوانی که امروز وارد میدان کار میشود، ده سال دیگر یک مدیر مجرّب و کارآزموده است که برای کشور یک ذخیره‌ی بسیار مهمّی است؛ این مدیران باکفایت حقّاً و انصافاً یکی از ذخیره‌های ارزشمند خواهند بود.» ۱۴۰۰/۰۶/۰۶

مطالب مرتبط:

«جوان‌گرایی» چیست؟ چالش‌های جوانگرایی و تجربه‌گرایی