نگاه رهبری به حوزه رسانه کاملاً سیستماتیک است

از نگاه امام خامنه‌ای به حوزه رسانه بخواهم عرض کنم این است که به نظر می‌رسد که نگاه ایشان به رسانه نگاه ابزاری نیست یعنی از چیزی که از بیانات ایشان استخراج می‌کنیم این است که به غیر از چند بار از کلمه ابزار در حوزه رسانه استفاده نکردند و ابزارهایی هم که اشاره فرمودند ناظر به بخش‌هایی از رسانه است که خود آن‌ها یک ابزار هستند

پایگاه تحلیلی مصداق/ بخش اول گفتگو با «مهدی حاجی» پژوهشگر و محقق زیست و سواد رسانه‌ای در روزهای گذشته با موضوع رسانه و فضای مجازی تقدیم شد. بخش دوم این گفتگو را با دو سوال از ایشان پی‌گرفتیم که در ادامه تقدیم می‌گردد.

این برنامه‌ریزی باید از کجا اتفاق بیفتد یعنی در حوزه سیاست‌گذاری باید ورود کنیم یا نه با تعریفی که شما داشتید به سمت تربیت انسان رسانه‌ها برویم ؟
ببیند بنده یک عبارتی را بارها تکرار کردم که ما برای اصلاح فرایند رسانه‌ای کشورمان نیاز به نفر داریم نه اثر یعنی به انسان رسانه احتیاج داریم نه به محصولات و تکنیک‌های فنی رسانه‌ای. چون کشورمان الحمدلله به لحاظ زیرساخت فنی رسانه‌ای خیلی از تجهیزات روز دنیا عقب نیست مثلاً ما دوربین با فرمت‌های مختلف و استودیوهای قابل قبول و امکانات لازم برای تولید برنامه‌های با کیفیت داریم که نظیر آن‌ها هر چند وقت یکبار ساخته می‌شود. همین که ما سریال‌ها و فیلم‌هایی در آن ابعاد را می‌توانیم بسازیم نان می‌دهد که این زیرساخت وجود دارد و نیازی هم نیست که بخواهیم خودمان را با این‌ها درگیر کنیم؛ هر چند که با مطلوب‌ها فاصله داریم و حتماً با در حوزه فنی و زیرساخت فنی اتفاقات دیگری بیفتد امّا مسئله اصلی ما و کمبود اصلی ما در انسان رسانه‌ها است یعنی آن‌هایی که از امکانات موجود رسانه‌ای در کشور، از زیرساخت‌های موجود و از فضاهای موجود بتوانند بهره‌برداری صحیحی رقم بزنند. انسان رسانه‌ها مدیران رسانه نیستند چون بعضاً که ما این اصطلاحات را مطرح می‌کنیم برخی فکر می‌کنند که مدیریت صداوسیما باید تغییر کند نه بحث این نیست، بحث این است اساساً افرادی که دین را می‌شناسند، فرهنگ را می‌شناسند، الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی را می‌شناسند، نگاه ولایت را می‌شناسند و زبان رسانه را می‌دانند و رسانه را فهم کرده‌اند و در رسانه زیست کرده‌اند و می‌توانند این دو مسئله را باهم در آثاری که می‌سازند ترکیب کنند. ما در این‌جا کمبود داریم. به عبارتی بچه‌های دغدغه‌مند ما یا فقط در حوزه مبانی و در حوزه نظریات با مسئله ولایت و دین و فرهنگ ایرانی اسلامی آشنا هستند امّا زبان رسانه را بلد نیستند یا اگر زبان رسانه را بلد هستند مسلط به مبانی ولی فقیه و قرآن و آیین و اسلام نیستند. این ناخودآگاه در خروجی کار دچار تبعات و ضربه‌هایی می‌شود. البته باید خدا را شکر کرد که به برکت انقلاب و شهدا الحمدلله هستند نیروهایی که هر دو مسئله را درک کردند و الان هم خوب میدان داری می‌کنند اما به شدت کم هستند و باید روی این تعداد بیشتر کار کنیم و ذائقه سازی کنیم. مسئله‌ای که وجود دارد این است که باید قدری نگاه به بچه‌های دغدغه‌مند رسانه‌ای (من تعمداً از کلمه انقلابی استفاده نمی‌کنم که بحث دچار حاشیه نشود امّا حرفم ناظر به بچه‌های انقلابی است) بپذیرند که در یک عملیات بیست ساله بی سروصدای رسانه‌ای هستیم و باید در این حوزه زیست کنند و زمان بگذارند و این فضا را بشناسند و درک کنند تا بتوانند کار را پیش ببرند.
ما در زیرساخت‌های رسانه‌ای و در تعامل با انسان رسانه‌ها هستیم. انسان رسانه‌های موجود کشور ما معلوم الحال هستند و متأسفانه چون زبان رسانه و تکنیک‌های آن را بلد هستند خوب هم جولان می‌دهند.

ناظر به حرف‌های شما در کشور ما با بروز کرونا که یک جهاد عظیمی توسط مردم و به قول شما بچه‌های انقلابی، کادر درمان و همه اجزاء کشور شکل می‌گیرد؛ حضرت آقا در یکی از دیدارهای خود گفتند که ‌ای کاش کسانی بودند مثل شهید آوینی که داستان روایت کرونا رو بیان کنند. شهید آوینی همان انسان رسانه تراز مدنظر شماست؟
بله دقیقاً. این که حضرت آقا می‌فرمایند ای کاش کسی مثل آوینی داشتیم منظور همین است. ما انسان رسانه‌های انگشت شماری داریم که بخواهند این کار را با همان نگاه و پرداخت شهید آوینی انجام دهند.
مبتنی به این نگاهی که عرض شد از زمان امام صادق(ع) استفاده کردیم و به این‌جا رسیدیم متوجه شدیم که کسی که واقعاً دین و فرآیند دین و فرهنگ را درک کند و در عین حال نگاه رسانه‌ای جامع و خوبی هم داشته باشد و مبتنی بر نگاه ایشان بتوانیم فرایندی را سامان دهی کنیم شخصی جز رهبر فرزانه و اندیشمندانمان حضرت امام خامنه‌ای حفظه الله نداشتیم. لذا طی یک فرایند پژوهشی با حضور ۱۵ الی ۲۰ نفر از پژوهشگران، نویسندگان و محققین ارزشمندی که جهادی دست به دست هم دادند مجموعه منویات معظم له در حوزه رسانه به معنای تمام کلمه را از سال‌های ۶۱ به بعد بررسی کردیم و مجموعه‌ی بیانات ایشان در حوزه رسانه است و صرفاً صداوسیما را ندیدیم مثلاً ما شعر را به عنوان رسانه دیدیم، بیانات ایشان در حوزه طنز و حتی عکاسی دیدیم. جالب است که ایشان حتی در حوزه مستند سازی نظر دارند و در مورد فرمت و قالب مستند ایشان توصیه دارند. حتی مداحی و منبر را به عنوان رسانه دیدیم و تمام شئوناتی که به عنوان یک رسانه می‌توان دید از رسانه‌های نوشتاری و صوتی و تصویری و متحرک و ثابت تقریباً همه وارد را بررسی کردیم و تقریباً به تدوین اولیه به عنوان منظومه فکری معظم له در حوزه رسانه رسیدیم که داده‌ها و یافته‌های عجیبی از آن استخراج شده که الان در حال تنظیم و نهایی شدن کار هستیم.
ایشان در مورد آفت‌های رسانه سخنان گفتند. اهمیت رسانه را ایشان به یک نگاه متفاوتی در دیدارهای مختلف خود بیان کردند؛ اینکه مأموریت‌های رسانه باید چه باشد، مدیریت پیام باید چه باشد، اصلاً تعریف پیام چیست و حضرت آقا کلمه پیام را چگونه تبیین می‌کنند، مخاطب شناسی، برنامه‌سازی، رسانه، زنان و خانواده، رسانه-تعلیم و تربیت، رسانه- فرهنگ، رسانه سیاست، رسانه- استکبار و موضوعات مختلف که ایشان برای هرکدام از این موضوعات مختلف عناوین بسیار عدیده‌ای را داشتند، تبیین شده است. این منظومه تقریباً آماده است که مبتنی به این حتی بشود اصلاحات زیرساختی ساختاری در کشور را محقق کرد منتها این به شدت نیاز به گفتمان دارد و لازم هست که این مطالب بسیار گفتگو شود تا کم کم افراد تصمیم گیر و تصمیم ساز نظام روی این موضوعات نگاه و نگرششان را تغییر بدهند.
یک عبارت کلی که از نگاه امام خامنه‌ای به حوزه رسانه بخواهم عرض کنم این است که به نظر می‌رسد که نگاه ایشان به رسانه نگاه ابزاری نیست یعنی از چیزی که از بیانات ایشان استخراج می‌کنیم این است که به غیر از چند بار از کلمه ابزار در حوزه رسانه استفاده نکردند و ابزارهایی هم که اشاره فرمودند ناظر به بخش‌هایی از رسانه است که خود آن‌ها یک ابزار هستند، مثلاً فرمودند رسانه ملی مهم‌ترین ابزار فرهنگی جمهوری اسلامی است. بله صداوسیما کلاً یک ابزار است و رسانه نیست، فضای مجازی یک ابزار است، سایت یک ابزار است، اینترنت و ماهواره و شبکه‌های اجتماعی همگی ابزار هستند. نگاه حضرت آقا به شدت سیستمی است و آنجایی که این جمله بسیار طلایی را می‌فرمایند که تأثیر یک شگرد رسانه‌ای و تبلیغاتی منسجم از بستن شیرهای نفت مهم‌تر است. ببینید این یک نگاه کاملاً استراتژیک و سیستمی است یعنی ایشان درک کردند که اگر سیستم رسانه‌ای کشور صحیح و درست مدیریت شود می‌تواند از وزرات نفت بیشتر تأثیر بگذارد، می‌تواند از وزارت اقتصاد بیشتر تأثیر بگذارد، می‌تواند از وزارت‌های مختلف بیشتر تأثیر بگذارد و خیلی از این موارد را ایشان در منویاتشان دارند که باید در فرصت‌های بعدی و مبسوط به آن‌ها پرداخته شود.