بسیج و انقلاب از آیات الهی هستند

پایگاه تحلیلی مصداق/ بسیج مردمی، یک حقیقت متعالی و یک واقعیّت عینی است که سابقه طولانی در تاریخ بشر دارد و در برخی ملل مختلف نیز قابل مشاهده بوده و در عصر حاضر نیز می توان جلوه‌های آن را مشاهده کرد. این حرکت ناب مردمی، در گام اول براساس فطرت انسانی استوار است و در مقابل زیاده خواهی حاکمان و منفعیت طلبی فردی و گروهی، قرار گرفته است و می‌تواند ارزش‌های انسانی و فطری را در سطح اجتماعی محقق سازد.

در قاموس سیاسی، گاه بسیج به مفهوم فعال شدن، وارد صحنه سیاست شدن و مشارکت در امور سیاسی یا در قدرت در جهت تحقق نوعی ایدئولوژی مبتنی بر جهان نگری خاص آمده است. در این معنا «بسیج» اراده و آمادگی کامل است در جهت تحقق آرمان‌های ایدئولوژی مطلوب در برابر وضع موجود و گاه جنبش و قیامِ اجتماعی را شکل می‌دهد و انقلاب را بوجود می‌آورد. «بسیج به معنی فعال شدن از نظر سیاسی و کاربرد منابع قدرت گروه در جهت اهدافی است که به وسیلۀ ایدئولوژی آن تعیین می‌گردد.»(۱)

در این نگرش «بسیج» مفهومی است که بر روند کلی هر حرکت سیاسی و اجتماعی اطلاق می گردد و حاصل اراده، آمادگی و حرکت است و این روند از اراده شروع می‌شود و تا نظم و ساماندهی پیش می رود. البته در عرف سیاست ـ در نگرش غربی آن ـ تحقق این ساماندهی در قالب مشارکت تام در سیاست یا کنترل هر چه بیشتر منابع قدرت صورت می‌گیرد. این است که گفته‌اند؛ «روندی است که در آن یک واحد اجتماعی به سرعت بر منابعی که پیشتر بر آن‌ها کنترل نداشته کنترل پیدا می کند.» (۲)

در این نوشتار سعی خواهد شد، ماهیّت حرکت بسیج را براساس منطق قوی و راهبردی آن مورد واکاوی قرار دهیم. در بیانی از رهبر انقلاب، ایشان «جهاد و شهادت»، را دو فصل بزرگ حرکت بسیجی معرفی می‌نمایند. که به توفیق الهی، در ادامه ماهیّت این حرکت را بیشتر بسط خواهیم داد:

حرکت دوسویه در منطق بسیج
بسیج در نگاه دینی و در قالب جامعه ایرانی و در بستر انقلاب اسلامی، یک منطق و راهبرد ویژه‌ای دارد. منطق بسیج در شرایط کنونی، به جز توجه و حرکت در مسیر ارزش‌های فطری بشری، به دنبال تحقق شریعت و آموزه های دینی و آرمان‌های انقلابی است. بدان معنا که شجره طیبه بسیج از سویی ریشه در معنویت و آرمان های مطلوب اسلامی دارد و از سوی دیگر ریشه در حرکت‌های ناب مردمی و انسانی دارد. لذا در منطق بسیج، رابطه دقیق و اجتناب ناپذیری بین خواسته‌های مردمی و آرمان‌های الهی وجود دارد.

بر این اساس، بسیج به مثابه یک نهاد اجتماعی عمومی و مردمی؛ این معنا از بسیج مترادف با «نیروی مقاومت بسیج» می باشد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و استقرار نظام جمهوری اسلامی به فرمان امام خمینی(قدس سره) به تدریج شکل گرفت و از سوی آن بزرگوار به عنوان «بسیج مستضعفان» مطرح شد. نهاد بسیج از جمله ثمرات گران‌بها و پرارزش انقلاب اسلامی و جنگ هشت سالۀ ایران و عراق (دفاع مقدس) است. امام خمینی(قدس سره) در بیانی عام در مورد بسیج مستضعفان می‌فرماید: « رحمت و برکات خداوند بزرگ بر بسیج مستضعفان که به حق پشتوانۀ انقلاب اسلامی است و به کوشش ارزنده خود ادامه داده و به حمداللّه  تعالی با همت جوانان برومند و داوطلبان گروه میلیونی، رزمنده تربیت و امید آن است که با شرکت فعال قشرهای معظم ملت و شور و شعفی که در جوانان عزیز از برکت اسلام مشاهده می شود، ارتش ۲۰ میلیونی که نگهبان جمهوری اسلامی و کشور عزیز از شر جهانخواران است تحقق یابد.»(۳)

رهبر انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای نیز، حرکت نورانی و اثربخش بسیج را این‌گونه ترسیم می کنند: « حرکت در جهت ارزش‌های اسلامی و سعادت انسان  به‌طور کلی حرکت عمومی ائمه‌ی هدی (علیهم‌السّلام)، بخصوص نُه امامی که از بعد از حادثه‌ی عاشورا تا زمان غیبت حضرت ولیعصر (ارواحنا فداه) این منصب را داشتند، با رفتار و هویّت و حرکت بسیجىِ امروز ملّت ما، رابطه‌ای وجود دارد. … نتیجه‌ی این اتفاق این بود که جامعه‌ای که بر اساس ارزش‌های دینی و اسلامی و در جهت سعادت و صلاح انسان و انسانیّت پدید آمده بود، مسیر خودش را به‌صورت فاحشی تغییر داد.»(۴)

در کلام رهبر انقلاب که ترسیم کننده منطق بسیج است، بسیجی بودن، معطوف به یک قشر، شغل، قومیّت و منطقه جغرافیایی نیست و هر فردی در هر جایگاه اجتماعی، اقتصادی،  شغلی و جغرافیایی می تواند اهداف الهی، اسلامی و انسانی مورد نظر را در بستر جامعه محقق سازد. «یک سیاستمدار بسیجی، یک نظامی بسیجی، یک دانشجوی بسیجی، یک روحانی بسیجی، یک کشاورز بسیجی، یک کارگر بسیجی، یک محقق و دانشمند بسیجی، یک استاد بسیجی، از همه ی قشرها یک بسیجی، آن کسی است که مقدورات و امکان خود را در راه هدف‌های عظیم این ملّت به میدان می‌آورد؛ خود را سهیم می‌کند؛ خود را مسئول می‌داند و مایل نیست کنار بنشیند تا دیگران تلاش کنند، او هم نگاه کند؛ یا آن جایی که سودمند است، سودش را ببرد؛ این جور انسان هم داریم؛ بسیجی آن است که این گونه نیست.»(۵)

در شرایطی که در انتهای سال ۱۳۹۸، جامعه ایرانی و اسلامی و حتی جامعه بشری با «ویروس منحوس و فراگیرکرونا» درگیر است. شاهد هستیم در کشورهایی مانند ایران که پایگاه های مردمی و حرکت های بسیجی وجود دارد؛ تحقق اهداف انسانی و الهی به خوبی در بسیج های مردمی تجلی یافته است و حتی پزشکان و پرستاران نیز در قالب یک حرکت جهادی و بسیجی وار مطرح می‌شودند و حرکت ایشان جلوه‌های از یک خدمت مقدس است و افرادی که در این مسیر جان خود را فدا می‌کنند در حکم «شهید خدمت» محسوب می‌شوند. در این شرایط دشمنان این مرز و بوم و معاندان دین وانقلاب به خوبی شاهد این بوده‌اند، که باز همچون عرصه‌های قبل، منطق وحرکت ناب بسیج جلوی اهداف شومشان را خواهد گرفت.

لذا رهبر انقلاب اسلامی در تبیین ماهیّت و حرکت چندجانبه و نورانی بسیج می‌فرمایند: « بسیج مثل خود انقلاب از آیات الهی است. جنس بسیج هم از جنس انقلاب است. خصوصیاتی که انقلاب اسلامی را در همه‌ی تاریخِ انقلاب‌ها ممتاز می‌کرد، تأثیرات آن را در اعماق دل‌های مردم در کشورهای دیگر عمق می‌بخشید، این خصوصیات در این مجموعه‌ی عزیز و گران‌بهائی که نامش بسیج است، وجود دارد. همچنانیکه انقلاب یک پدیده‌ی بی سابقه بود، بسیج هم یک پدیده‌ی بی سابقه بود. … بسیج مثل انقلاب، مردمی بود و مردمی است. درست است که شما در قالب مجموعه‌های وابسته‌ی به نیروی مقاومت، شکل گردان‌های رزمی می‌گیرید، آمادگی‌های نظامی پیدا می‌کنید و در میدان نبرد خودتان را نشان دادید و اگر یک روزی کشور باز نیاز به نیروی نظامی و جنگی پیدا کند، در صفوف مقدم هستید؛ این درست است، اما جنگ همه‌ی محتوای بسیج نیست. بسیج، گسترده‌ی در همه‌ی عرصه‌های زندگی است. آن وقتی که نوبت سازندگی است، بسیج پیشرو است؛ آن وقتی که نوبت مدد رسانی و خدمات است، بسیج پیشرو است؛ آن وقتی که نوبت تحقیقات بسیار دقیق و ریز و حساس است، نیروهای بسیجی در صفوف اولند. امروز شما نگاه کنید در همین قضیه‌ی هسته‌ای، در این فناوری پیچیده و بسیار دشوار، جوان‌هایی که آن‌جا هستند، جوان‌های متدین و اجزاء طبیعی و حقیقی بسیج را تشکیل می‌دهند. در همه جا همین‌جور است.»(۶)

۱- حسین بشیریه، انقلاب و بسیج سیاسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ ۱، ۱۳۷۲، ص ۷۹
Etzioni, The Active Society, New York, free press, 968, p. 388
۲- برگرفته از بخشی از بیانات رهبر انقلاب ۱۳۸۴/۰۶/۰۴
۳- بخشی از پیام امام خمینی(س) به مناسبت سالروز تشکیل بسیج مستضعفان ۱۳۶۰/۰۹/۰۵
۴- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار هزاران نفر از بسیجیان ۱۳۸۴/۰۹/۰۷
۵- بخشی از بیانات رهبر انقلاب ۱۳۸۴/۰۹/۰۷
۶- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار گردان‌های نمونه عاشورا و الزهرای بسیج ۱۳۸۶/۰۹/۰۵