حقیقت بسیج

پایگاه تحلیلی مصداق/ هر مکتب تفکر براساس هر نوع جهان بینی(پدیداری) و هر نظام و حرکت اجتماعی، نیازمند یک فلسفه وجودی و منطق راهبردی و مبنایی است تا ضمن شکل گیری چهارچوب مفهومی، مسیر رشد و پویایی عینی خویش را مهیا سازد. این منطق می­‌تواند همچون موتور محرّک موجبات حرکت مفهومی و انگیزه معتقدان آن را فراهم سازد و در مقابل سختی های آن مسیر و دشمنان پیش روی خود، ایشان را مصون سازد. مبنای فکری و نظام­نامه عینی مکتب اسلام نیز، به عنوان یک شاخص فکری و اجتماعی، براساس فلسفه وجودی مختص به خود و منطق ماندگار استوار بوده و است که توسط خداوند متعال در قرآن کریم و معصومین(علیهم السلام) در سیره عملی و گفتاری ایشان تجلی یافته است. مکتب و نظام انقلاب اسلامی نیز در ذیل تفکر و منطق اسلامی شکل گرفته است، که توسط امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب(مدظله‌العالی) ترسیم شده است.

نسبت منطق بسیج با اسلام و انقلاب اسلامی
در زیر لوای تفکر ناب اسلام و منطق انقلاب اسلامی و رویکرد جمهوری اسلامی، امام راحل بسیج مستضعفین را در اوایل انقلاب تأسیس فرمودند؛ که این نهاد انقلابی نیز براساس یک منطق فکری و راهبردی بنا نهاده شده است که در عین بهره‌مندی از تفکر اسلام، یک مکتب و ساختار نوظهور در عصر حاضر بود. چنانچه رهبر انقلاب در ابتکار بی بدیل امام راحل می‌فرمایند: « بسیج مستضعفین در جمهوری اسلامی هیچ نظیری در دنیا نداشت؛ آن روزی که به وجود آمد، هیچ مشابهی در دنیا نداشت؛ هیچ چیزِ بسیج وارداتی نیست که یک بخشی از آن از یک گوشه‌ای از دنیا گرته‌برداری شده باشد؛ ابداً. یک حرکت کاملاً و صددرصد متّکی به اندیشه‌ی انقلاب و اندیشه‌ی اسلامی بود که خدای متعال به قلب مبارک امام بزرگوار ما آن را وارد کرد و این [پدیده] تحقّق پیدا کرد».(۱)

اگر در یک نگاه ملّی، منطق اسلام را در هدایت بشر و سعادت انسان‌­ها استوار بدانیم و منطق انقلاب اسلامی را در ایاد یک بستر حاکمیتی برای تحقق اهداف و آرمان­‌های اسلام مدنظر قرار دهیم. در این بین منطق کلان بسیج را باید در تحقق عملیاتی و ساختاری اهداف و آرمان­‌های اسلام و انقلاب و ایران متصور باشیم.
حال با شروع گام دوم انقلاب اسلامی، نیاز است براساس مبانی اسلامی و انقلابی و با توجه به بیانات امام و رهبری، یک بازنگری پیرامون منطق شکل گیری و حرکت متعالی بسیج در تحقق تمدّن نوین اسلامی صورت پذیرد تا حرکت کمّی و کیفی این نهاد انقلابی سرعت بیشتری پیدا کند. لذا سعی خواهد شد در این نوشتار و سایر یادداشت های پیش رو، به برخی از ابعاد منطقی بسیج در منظومه فکری رهبر انقلاب اسلامی مورد واکاوی قرار دهیم.

ماهیّت فرصت سازی انقلابی در نهاد بسیج
همان‌گونه که در مقدمه بیان شد، بسیج یک حرکت اجتماعی است که در هر جامعه‌ای با توجه به فرهنگ آن جامعه و به اشکال مختلفی در اثر شرایط خاص بوجود می‌آید. حتی در دوران صدر اسلام نیز به هنگام حمله کفار و منافقین علیه مسلمانان زمانی که فرمان تشکیل نیروی مبارز علیه آن‌ها داده می شود مسلمانان داوطلبانه در مساجد گردهم می‌آمدند تا توان خود را از نظر نیروی انسانی و تجهیزات نظامی برای مقابله با دشمنان اسلام بسیج کنند. امام خمینی(ره) در این رابطه چنین می‌فرمایند: «قضیه بسیج ، همان مساله ای است که در صدر اسلام بوده است این مساله جدید نیست، در اسلام سابقه داشته است و چون مقصد ما اسلام است ، باید هر جوانی یک نیرو باشد برای دفاع از اسلام و همه مردم و هر کسی در هر شغلی که هست مهیا باشد برای جلوگیری از کفر و هجوم بیگانگان».(۲)

در طول تاریخ اسلام و ایران همواره دشمنان سعی کرده اند به اشکال مختلف از پیشرفت و ترقّی مسلمانان جلوگیری کنند. انقلاب اسلامی ایران که الهام گرفته از اسلام ناب محمدی(ص) بوده از نخستین روزهای پیروزی با توطئه های گسترده و سازمان یافته دشمنان اسلام روبرو گردید . عظمت اهداف انقلاب و گستردگی توطئه های دشمنان، ایجاب می­‌کرد که برای حفظ و صیانت از انقلاب اسلامی و ارزش‌­ها و اهداف آن در برابر شبیخون ابرقدرت­‌ها دفاع کند؛ بنابراین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را درون اقشار میلیونی به طور خودجوش، حرکتی در جهت حفظ و حراست دست آوردهای انقلاب و پیروزی بزرگی که نصیب امت اسلامی شده بود، بوجود آمد.

رهبر انقلاب در ترسیم این ماهیّت نورانی بسیج نیز تأکید دارند که: «تشکیل بسیج، مصداق تام و تمام تبدیل تهدید به فرصت بود. درست توجه کنید؛ سیزدهم آبان ۵۸ ماجرای لانه‌ی جاسوسی اتّفاق افتاد؛ آمریکایی‌ها در این ماجرا تحقیر شدند، شروع کردند تهدید کردن، واکنش نشان دادن؛ هم تهدید زبانی [کردند] و هم ناوهای آن‌ها به طرف خلیج ‌فارس سرازیر شد؛ یعنی یک تهدید عملی. خب یک ملّتی مثل ملّت ایران در آن روز که نه نیروی نظامی دارد، نه امکانات دفاعی آن‌چنانی دارد، نه موشک دارد، نه هواپیماهایش درست و حسابی کار می‌کنند، حالا ناگهان آمریکا [هم] با همه‌ی وجود بیاید به مقابله‌ی او و تهدید کند؛ این تهدید است دیگر، درست است؟ هنوز یک ماه از قضیّه‌ی سیزدهم آبان نگذشته بود که در پنجم آذر ۵۸ امام دستور تشکیل بسیج را داد؛ یعنی این حرکت عظیم، این حضور عظیم، این قدرت‌نمایی بزرگ در مقابل تهدید آمریکا در کمتر از یک ماه بعد از حادثه‌ی سیزدهم آبان به وجود آمد؛ این یعنی در حقیقت بسیج [باعث] تبدیلِ تهدید به فرصت شد؛ این حقیقت بسیج است. اگر از آن تهدید کسی می‌ترسید، مثلاً‌ فرض کنید امام جا میزد، یا احتمال می‌دادند که دشمن بتواند یک ضربه‌ای وارد کند و این حرکت عظیمِ ایجاد بسیج انجام نمی گرفت، معلوم نبود سرنوشت کشور به کجا برسد».(۳)

رویکرد تبدیل تهدید به فرصت در منطق بسیج
در عرضه مفهومی و در بستر عینی، بسیج یک نهاد مردمی و اجتماعی ترسیم شده است. همانند خانواده که به صورت عضوی از ساخت و نظام اجتماعی جامعه است به شمار می‌آید، نهادی که با هدف پاسداری از ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی بوجود آمده است و انحلال آن جز در صورت انحلال جامعه اسلامی قابل تصور نیست  البته تضعیف کلان بسیج توسط جاهلان و خائنین داخلی و خارجی، می تواند به عنوان یک آسیب شناسی مبنایی در این عرصه محسوب شود.

در اساسنامه بسیج مستضعفین، بسیج را این‌گونه ترسیم شده است: « بسیج نهادی است تحت فرماندهی مقام معظم رهبری که هدف آن نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن و جهاد در راه خدا و گسترش حاکمیت قانون خدا در جهان طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و تقویت کامل بنیه دفاعی از طریق همکاری با سایر نیروهای مسلح و همچنین کمک به مردم هنگام بروز بلا و حوادث غیر مترقبه می باشد».(۴)

دفاع از مقدسات و ایدئولوژی اسلام ایجاب می‌کند که در مقابل خطراتی که آن را تهدید می کند به گونه‌ای منطقی و شیوه ای صحیح با آن خطر برخورد کرد. امام خمینی (ره) در مورد اهمیت و ضرورت تشکیل بسیج فرمودند: « دفاع از اسلام و کشورهای اسلامی امری است که در مواقع خطر ، تکلیف شرعی و الهی و ملی است و برتمام قشرها و گروه‌ها واجب است».(۵)

شروع جنگ تحمیلی فرازی در حرکت منطقی بسیج بوجود آورد تا علاوه بر آموزش و سازماندهی، بستر بکارگیری و مانور واقعی بسیجیان را فراهم سازد. کارکرد بسیج در دوره قبل که بیش تر جنبه آمادگی و حضور داشت با آغاز جنگ تحمیلی تحولی بوجود آمد و صحنه آمادگی به صحنه بکارگیری و عملیاتی شدن تبدیل گشت ولی این بکارگیری احتیاج به آموزش جدید و سازماندهی دیگری داشت که با آموزش و سازماندهی دوره پیشین متفاوت بود.

خلاصه نکات ارائه شده در این نوشتار در این کلام رهبر انقلاب پیرامون اساس منطق بسیج استوار است: « وجود بسیج موجب شد که آن تهدید، تبدیل شد به این فرصت عظیم. پس منطق اصلی بسیج این است: رفع تهدیدها و تبدیل تهدیدها به فرصت. تهدیدهای زیادی داریم، هر کدام از این تهدیدها بایستی با ابتکار بسیجی تبدیل بشود به یک فرصت؛ هر چه تهدیدها بیشتر، فرصت­ها بیشتر؛ بنابراین تهدید برای ما دیگر تهدید نیست، [بلکه] تهدید به برکت بسیج، برای ما ایجاد فرصت می‌کند.»(۶)

۱- بخشی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار بسیجیان ۱۳۹۸/۰۹/۹۶
۲- بخشی از بیانات امام خمینی(ره)، بنیانگذار انقلاب اسلامی
۳- بخشی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار بسیجیان ۱۳۹۸/۰۹/۰۶
۴- برگفته از متن «سپاه از دید قانون»، انتشار یافته در سال ۱۳۶۲
۵- بخشی از بیانات امام خمینی(ره)، بنیانگذار انقلاب اسلامی
۶- بخشی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار بسیجیان ۱۳۹۸/۰۹/۰۶ 

مطالب مرتبط:

سازماندهی بسیج، یکی از نوآوری‌های امام بود مظهر عشق، ایمان، آگاهی و مجاهدت بسیج؛ یک پدیده‌ی بی‌سابقه هیچ‌وقت کشور، از بسیج بی‌نیاز نیست