پایگاه تحلیلی مصداق/ بسیج نیروی راهبردی نظام اسلامی‌برای تحقق آرمان و اهداف والای انقلاب اسلامی‌است. بسیج دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌های یک‌جا جمع شده ای است که آن را یک سازمان منحصر به فرد و بی بدیل نموده است. حضور در صحنه برای حفظ فعالیت‌های انقلاب و انجام کارهای بزرگ، از شاخصه‌های اصلی نگرش بسیجیان است. بزرگترین کار نیروهای وفادار انقلاب اسلامی‌و مدافعین راستین جمهوری اسلامی، همّت گماردن برای تحقق آرمان نظام دینی، یعنی ایجاد تمدّن اسلامی‌است. « بسیج در حقیقت، مظهر یک وحدت مقدّس، میان افراد ملّت است. همه میدان‌هایی که بسیج در آن حضور پیدا کرده است، میدان‌های ملّی است؛ میدان‌های مربوط به همه ملّت – مثل میدان دفاع مقدّس، میدان سازندگی و خدمات عمومی‌- است. هیچ‌وقت کشور، از یک مجموعه عظیمی‌ که از بهترین فرزندان کشور و با این خصوصیات تشکیل شده است، بی‌نیاز نیست.»(۱)

حضرت امام خمینی(ره) به عنوان رهبر کبیر انقلاب اسلامی‌و بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی، با تاکید بر این‌که، تمام مقصد ما مکتب ماست، به خوبی آرمان ملّت ایران را که احیای اسلامی‌و بنای تمدّن نوین اسلامی ‌است، برای جهانیان آشکارا تعریف کردند. انقلاب اسلامی‌پس از چهار دهه، بیداری اسلامی‌ در جهان اسلامی ‌را عینیت بخشید و اکنون بسیاری از مسلمان برای رهایی از وضع فلاکت بار تحمیلی بر مسلمین طی قرون گذشته، قیام نموده‌اند.

کلید واژه‌های به‌کار رفته دربیانات رهبر معظم انقلاب نیز عبارتند از: تشکیلات است، انقلابی است، مجموعه‌ای از باتقواترین‌هاست، در همه صحنه‌های لازم حضور دارد و همواره در سخت‌ترین شرایط آماده ایفای نقش است و نیروهای آن متوکل، باتقوا، بصیر، زبده و برگزیده‌ و در عین‌حال، سازمان‌یافته، آموزش دیده و منسجمند و در نهایت حفظ منافع ملّی و دستاوردهای انقلاب اسلامی‌و پیشرفت کشور و آسایش و سعادت مردم را هدف قرار داده و متضمن امنیت جامعه و کشور است.

ماهیّت تشکیلاتی بسیج
تحقق تمدّن نوین اسلامی‌و بسترسازی امنیتی، نظامی، سیاسی، اتماعی و فرهنگی، نیاز به نگاه تشکیلاتی و ترسیم یک ساختار نظامند و کارآمد دارد. حکومت دینی و ساختارهای اجتماعی و تشکیلات مردمی‌که براساس ارزش‌های اسلامی‌ و آرمان های اجتماعی و انقلابی که ازابتدای ظهور اسلام تا کنون شکل گرفته‌اند، در نظام معنایی اسلام و انقلاب اسلامی، به عنوان حافظ مبانی اعتقادی و آرمان‌های انقلابی به وجود آمده که یکی از اهداف وکارکردهای آن تامین نیازهای محوری مردم در جامعه اسلامی‌ است که باید در قالب یک تشکیلات منظم و دقیق محقق شود.
تجربه عینی بسیج، به عنوان یک ساختار منسجم به ظاهر نظامی‌و یک تشکیلات شبکه‌ای مردمی، منطق تشکیلاتی و کارآمدی آن را به خوبی در عمل ثابت نموده است. لذا رهبر انقلاب معتقدند: «بسیج، عبارت است از مجموعه‌ای که در آن، پاکترین انسان‌ها، فداکارترین و آماده‌به‌کارترین جوانان کشور، در راه اهداف عالی این ملّت و برای به کمال رساندن و به خوشبختی نائل کردنِ این کشور، جمع شده‌اند. بسیج، عبارت است از تشکیلاتی که در آن، افرادِ متفرّق و تنها، به یک مجموعه عظیم و منسجم و به یک گروه آگاه، متعهّد، بصیر و بینای به مسائل کشور و به نیاز ملّت، تبدیل می‌شوند.»(۲)

براین اساس، بسیج یک بستر اجتماعی و یک کانال ارتباطی است که با یک نظام مدیریتی بومی ‌و انقلابی شکل گرفته است، ولی برای ایجاد روح درونی و کارآمدی آن، نیازمند نیروهای مخلص و مومن است. چنانچه تشکیلات سپاه قدس، و تجهیز آن به امکانات و طرح‌های راهبردی، جزو مقدمات این تشکیلات انقلابی بوده است. ولی آنکه، توانسته است سپاه قدس را کارآمد در مقابل دشمن کند و در قلب‌های مسلمانان قرار دهد نیروهای مخلص و شجاع و با فرماندهی سردار بزرگ اسلام شهید حاج قاسم سلیمانی است.

معظم له در بیانات دیگری این حقیقت مهم در مبانی نظری و چارچوب عملی بسیج را این‌گونه تبیین فرموده‌اند که می‌تواند لازمه نگاه تشکیلاتی برای تحقق اهداف اسلامی‌و انقلابی و ایرانی بسیج را ترسیم کرد: «بسیج عبارت از تشکیلاتی است که در آن افراد متفرق و تنها، به یک مجموعه عظیم و منسجم، به یک مجموعه آگاه و متعهد و بصیر و بینای به مسائل کشور و نیاز ملّت تبدیل می‌شوند، مجموعه‌ای که دشمن را بیم‌ناک و دوستان را امیدوار و خاطر جمع می‌کند.»(۳) همچنین معظم له می‌فرمایند: «بسیج مجموعه از عناصر مؤمن، انقلابی، فداکار و علاقمند به سرنوشت میهن و کشور است که حاضر در میدان مبارزه با دشمن باشد.»(۴)

اصول تشکلاتی و سازماندهی بسیج
همان‌گونه که به صورت تلویحی نیز بیان شد، هر انقلابی دارای یک‌سری اصول، مبانی و آرمان است. آرمان انقلاب اسلامی ‌را با رجوع به شعارهای مردم در جهان انقلاب و تامل در فرمایشات رهبران انقلاب، به‌ویژه بیانات حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، می‌توان مشخص کرد. « بسیج در همه‌ی عرصه‌ها مظهر مردم ‌سالاری دینی و اسلامی ‌است. اگرچنانچه بسیج وارد اقتصاد بشود، اقتصاد می‌شود مردم‌ سالار… در علم، پیشرفت‌های گوناگون اجتماعی و سیاست همین‌جور است.»(۶)

لذا برای تبیین نقش بسیج در ایجاد تمدّن اسلامی‌و رویکرد تشکیلاتی بسیج، باید ویژگی‌های بسیج و بسیجیان را مورد توجه قرار دهیم. همان‌گونه در یادداشت‌های قبل نیز بیان شد، بسیج یعنی آحاد مردم از هر قشر، صنف و گروهی که با ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی خاص، به‌هم پیوند خورده‌اند. «سازماندهی بسیج و حضور مرتب و منظم شما هم در مراکزی که باید باشید، بسیار مهم است. باید به صورتی باشد که هر یک از افراد بسیجی بداند که متعلق به کدام یگان است و کجا باید باشد؛ آن وقتی که مورد احتیاج اسلام و نظام اسلامی‌شد، بتواند خودش را آماده کند.»(۷)
رهبر انقلاب در بیانی دیگر می‌فرمایند: «بسیج مجموعه‌ای از نیروهای زبده و برگزیده اقشار مختلف جامعه است که با سازماندهی نیروهای مردمی‌و فهم و درک صحیح مسائل کشور، پشتوانه معنوی و مردمی‌برای سپاه در دفاع از انقلاب اسلامی‌و ارزش‌های آن باشد.»

کارکرد رفع نیازهای جامعه
در منطق بسیج براساس منظومه فکری رهبر انقلاب، تشکیلات بسیج باید بتواند نیازهای جامعه اسلامی‌ایران را در زمینه‌های مختلف برآورده نماید. شاید رفع نیازهای امنیتی و تشکیلات نظامی‌بسیج به عنوان نماد منطق تشکیلاتی بسیج مطرح شده است که حزب الله لبنان و یمن و حشد الشعبی عراق نیز از همین کارکرد تبعیت کرده‌اند. ولی ساختار و تشکیلات بسیج یک بستر و شبکه ارتباطی منسجم است که می‌تواند در شرایط خاص، نیازها و مشکلات جامعه را با رویکرد انقلابی و هادی و براساس منطق نورانی بسیج مرتفع سازد.

رهبر انقلاب در تبیین تاریخی این موضوع تأکید می‌کنند که: « بسیجی که در سال ۵۸ تشکیل شد، نیازهای آن روز را تأمین می‌کرد – این یک نیاز بود – امروز بسیج نوع نیازهای دیگری را برآورده می‌کند. مسائلی که امروز مطرح است، آن روز مطرح نبود. امروز بسیج ما در زمینه‌ی علم، در زمینه‌ی ابتکار، در زمینه‌ی نوآوری، پیشرو است. این هم هنر امام بود. امام در همین نوشته‌ای که در آذر ۶۷ مرقوم کردند – یعنی آخر عمرشان، تقریباً ده سال بعد از آن نوشته‌ی اول – از دانشجویان و طلاب می‌خواهند که بسیج تشکیل بدهند؛ بسیج دانشجو و بسیج طلبه. این نشان‌دهنده‌ی این است که نیازی که کشور به روحیه‌ی بسیجی دارد، مربوط می‌شود به همه‌ی زمینه‌ها، از جمله زمینه‌هائی که در قلمرو حوزه‌های علمیه است و زمینه‌هائی که در قلمرو دانشگاه‌هاست. امروز در حوزه‌ی علمیه هم فضلای بسیجی ما، علمای بزرگ بسیجی ما حضور دارند، افتخار هم می‌کنند. امام هم افتخار می‌کرد. امامِ با آن عظمت، می‌گفت من افتخارم این است که یک بسیجی‌ام. در دانشگاه هم همین جور است. در دانشگاه هم بسیج دانشجو، بسیج استاد، یک پدیده‌ی پیشرونده و پیشرو محسوب می‌شود.»(۸)

۱- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار جمعی از فرماندهان بسیج ۱۳۷۱/۰۸/۲۷ 
۲- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار جمعی از بسیجیان ۱۳۷۶/۰۹/۰۵ 
۳- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار جمعی از بسیجیان ۱۳۷۶/۰۶/۰۵ 
۴- اشاره به بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار گردان‌های نمونه عاشورا و الزهرای بسیج ۱۳۸۶/۰۹/۰۵  
۵- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار بسیجیان استان خراسان شمالی ۱۳۹۱/۰۷/۲۴ 
۶- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار فرماندهان نیروی مقاومت بسیج ۱۳۶۹/۰۹/۰۱ 
۷- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در مراسم صبحگاه رده‌های مختلف نیروی مقاومت بسیج‌ ۱۳۸۴/۰۶/۰۲ 
۸- بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار بسیجیان استان کرمانشاه‌ ۱۳۹۰/۰۷/۲۲ 

مطالب مرتبط:

حقیقت بسیج سازماندهی بسیج، یکی از نوآوری‌های امام بود هیچ‌وقت کشور، از بسیج بی‌نیاز نیست تجهیز بسیج به ایمان، تلاش و منطق قوی